Projekcja Weteranów Wojennych
Krzysztof Wodiczko

Projekcja weteranów wojennych, to projekt audiowizualnej projekcji realizowanej w kilku miejscach miasta przy użyciu zdemilitaryzowanego pojazdu wojskowego. Pojazd „strzelający” dźwiękami słów i obrazami tekstów jest przekształcony w instrument wypowiedzi dla weteranów.

Realizacja projektu zakłada ożywienie przestrzeni publicznej miasta projekcją zrealizowaną przy użyciu najnowszych technologii, nie w postaci statycznego pokazu, ale projekcji emitowanej z pojazdu w różnych miejscach Warszawy. Na ulicach miasta pojawi się samochód typu Honker Skorpion 3, jakiego używają żołnierze polscy w Iraku i Afganistanie. Stanowisko bojowe w tylnej części pojazdu zostało zastąpione specjalnie zaprojektowanym stanowiskiem projekcyjnym ze sprzętem audiowizualnym, za pomocą którego wystrzeliwane są dźwięki słów i obrazy tekstów. Wyświetlane na fasadach warszawskich budynków teksty mówią o problemach polskich weteranów wojennych i ich rodzin.

Projekcja była poprzedzona warsztatami z udziałem weteranów i ich rodzin, podczas których realizowane były nagrania dźwiękowe. Materiał wybrany przy aprobacie uczestników warsztatów został przetworzony na audiowizualną projekcję za pomocą specjalnie opracowanego programu komputerowego.

Celem projektu podejmującego kwestie psychospołeczne jest również aktywizacja społeczna grupy weteranów, byłych żołnierzy z Iraku i Afganistanu. Pracę nad problematyką dotyczącą funkcjonowania polskich weteranów wojennych w życiu społecznym Krzysztof Wodiczko rozpoczął w 2009 roku w ramach seminariów prowadzonych w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Potrzeba zrealizowania projektu w Polsce jest efektem badań ukazujących wagę społeczną tej problematyki. Według organizacji pomagających weteranom przeszło 10% cierpi na PTSD czyli zespół stresu pourazowego (z angielskiego Post-Traumatic Stress Disorder). Kulturowe i społeczne rozpoznanie problemu stanowi dopiero etap wstępny projektu, metoda pracy artysty zakłada inicjowanie zajęć terapeutycznych i warsztatów aktywizujących środowiska weteranów oraz angażowanie ich w realizacje projektu. Performatywny charakter tego projektu polega na aktywnym udziale uczestników współtworzących projekcję i na inicjowaniu reakcji odbiorców jako użytkowników przestrzeni publicznej.

Projekcje weteranów wojennych należą do najnowszych projektów Krzysztofa Wodiczko, artysty światowej renomy, znanego zwłaszcza z projekcji w przestrzeniach publicznych realizowanych od 1980 roku na całym świecie. Artysta od lat pracujący z grupami marginalizowanymi społecznie (bezdomni, imigranci, ofiary przemocy) w ostatnich latach zrealizował kilka projektów dotyczących weteranów wojennych. W sierpniu 2008 roku w Denver Projekcja weteranów wojennych z użyciem pojazdu wojskowego została zaprezentowana z okazji Narodowej Konwencji Partii Demokratycznej,
(dokumentacja filmowa z projekcji przed dwoma laty była prezentowana w Fundacji Profile).

Druga wersja tego projektu zrealizowana we współpracy z weteranami brytyjskimi była pokazywana we wrzeniu 2009 roku w Liverpoolu pod auspicjami FACT-u (Foundation for Art and Creative Technology). Innego rodzaju projekcja – Veterans Flame, zrealizowana w odniesieniu do architektury konkretnego miejsca, w której głosom weteranów towarzyszył obraz płonącej świecy, miała inaugurację w lipcu 2009 roku w Fort Jay na nowojorskiej Governors Island, podobną projekcję artysta zrealizował w lipcu 2010 roku na Wzgórzu Partyzantów we Wrocławiu (w ramach 10 MMF Era Nowe Horyzonty). Rezultatem pracy z weteranami była również projekcja wewnętrzna …Out of Here: The Veterans Project prezentowana w Bostonie w Institute of Contemporary Art (2009-2010).

Projekcje weteranów wojennych są opracowywane, aby dać możliwość mówienia i zaistnienia w przestrzeni publicznej weteranom, którzy zmagają się z trudnościami powrotu do cywilnego życia. Zarówno w projekcjach, pojazdach, jak i instrumentach dających możliwość komunikowania, wypowiedzenia się, zaznaczenia swojej obecności w przestrzeni publicznej tym, którzy pozbawieni praw lub możliwości mówienia pozostają niemi i niewidoczni, artysta zmierza do demokratyzacji przestrzeni publicznej. Poczynając od wczesnych projekcji z użyciem slajdów, następnie wideo i dźwięku artysta ożywiał pomniki i publiczne budowle obrazami i głosami bezdomnych, imigrantów, weteranów wojennych, ofiar przemocy, mniejszości spychanych na margines życia publicznego. Zarówno w projekcjach jak Pojazdach i serii Instrumentów wyposażonych w coraz bardziej zaawansowane technologicznie urządzenia służące Innym do komunikacji, znajduje przełożenie tyleż krytyczny, co utopijny wymiar sztuki Wodiczki. Jego projekcje wielokrotnie wywoływały publiczne dyskusje wykraczające poza środowiska artystyczne, angażując zarówno media jak i lokalne społeczności.