Otwarcie: środa, 8 listopada 2017, godz. 19.00
Wystawa: 9 listopada–2 grudnia 2017, od wtorku do soboty w godz. 12–19
Rejestracje to trzyletni program prezentacji materiałów filmowych dających wgląd w działania międzynarodowej awangardy artystycznej. Ideą Rejestracji jest udostępnienie publiczności zapisów filmowych nie mieszczących się w kategorii filmów o sztuce, ale będących realizowanymi na żywo rejestracjami performensów, happeningów, koncertów, akcji ulicznych, efemerycznych realizacji z pogranicza sztuk wizualnych, teatru, muzyki.
W pierwszej edycji programu prezentowane zostaną rejestracje działań awangardowych ruchów lat 60. i 70. ze Wschodniej i Zachodniej Europy. Działania realizowane na ulicach Nicei, Wiednia, Lubljany pokazują praktyki radykalnych artystów funkcjonujących wówczas na marginesie oficjalnego obiegu sztuki, a obecnie zaliczanych do klasyków sztuki XX wieku. W ramach tegorocznej edycji programu pokazywane są również filmowe rejestracje alternatywnej sceny muzycznej i manifestacji artystyczno-społecznych w Polsce lat 80.
Pokazom filmowym towarzyszy wystawa dokumentacji fotograficznej.
Program przeglądu filmowego Rejestracje:
Ben Vautier, Akcje uliczne. 1962 – 1985
8 – 10 listopada, godz. 19:00
Wprowadzenie: Bożena Czubak (Fundacja Profile, Warszawa), godz. 19:30
Francuski artysta szwajcarskiego pochodzenia od 1949 roku mieszkający w Nicei należy do czołowych twórców europejskiej awangardy drugiej połowy XX wieku, jest jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych artystów współczesnych. Od drugiej połowy lat 50. posługuje się w swojej sztuce pismem (écriture). Tworzy pisane obrazy, pokrywa pismem różne obiekty, realizuje instalacje z pismem, począwszy od krótkich sentencji po rozbudowane komentarze na temat sztuki, kultury, polityki, władzy, ego artysty. Od 1958 do 1973 roku prowadził w Nicei sklep z płytami znany jako Laboratoire 32, a następnie La galerie Ben doute de tout, będący w latach 60. alternatywnym miejscem wystaw, spotkań, dyskusji, wokół którego gromadzili się m.in. członkowie tzw. szkoły nicejskiej (César, Arman, Martial Raysse). Od 1959 roku wydawał też własne pismo Ben Dieu.
W latach 60. praktykował ideę zawłaszczania przez prowokacyjne gesty sygnowania swoim imieniem wszystkiego, łącznie z pracami innych artystów. Od początku lat 60. zajmuje się performansem, w 1962 roku w witrynie londyńskiej One Gallery wystawił siebie jako żywą rzeźbę. Należał do grona najbardziej aktywnych uczestników międzynarodowego ruchu Fluxus, za jego sprawą Nicea stała się jednym z centrów tego ruchu.
Prezentowane w ramach Rejestracji działania uliczne (Les actions de rue, Nice, 1965–1982), obejmują małe akcje realizowane przed jego sklepem, na ulicach Nicei, w porcie, na plaży – proste, bezpretensjonalne, niekiedy banalne, często absurdalne czynności, jak jedzenie przy stoliku ustawionym na środku ulicy czy podpisywanie linii horyzontu. Swoimi działaniami, często absorbującymi przechodniów, artysta znosił granicę między sztuką a życiem, teatr sztuki sytuował w ramach codzienności, przenosił ze sceny czy galerii na ulicę.
Grupa OHO
15 – 18 listopada, godz. 19.
Wprowadzenie: Dorotea Fotivec (Institute for the Research of the Avant-Garde, Zagrzeb), 15 listopada, godz. 19
Słoweńska grupa OHO działała w latach 1966–1971, jej członkowie posługiwali się różnymi mediami, m.in. rysunkiem, fotografią, poezją konkretną i wizualną, filmem, wideo, realizowali happeningi, akcje uliczne, wydawali też własne publikacje. Początkowo ich zainteresowania związane były z pojęciem reizmu i dążeniem do wyjścia poza antropocentryczną wizję świata w kierunku pozbawionego hierarchii świata rzeczy. Podważając tradycyjny podział między sztuką a życiem, członkowie grupy chcieli sytuować swoją praktykę artystyczną w ramach codziennego życia. Odrzucając ideę artysty jako wyjątkowej, twórczej osobowości, oferowali do sprzedaży, niekiedy na ulicach, produkty takie jak np. pudełka zapałek ze specjalnie zaprojektowanymi seriami etykiet. W kolejnych latach aktywność grupy łączona była z różnymi formułami ówczesnej awangardy – sztuką konceptualną, sztuką ciała, performansem, land artem, arte povera, filmem eksperymentalnym. Pod koniec lat 60. grupa realizowała wiele działań performatywnych w Lublanie. W ramach Rejestracji pokazywany jest m.in. film Naško Križnara Triglavbędący zapisem akcji z 1968 roku. W parku Zvezda w centrum Lublany David Nez, Milenko Matanović i Drago Dellabernardina uformowali z własnych ciał żywą rzeźbę, przedstawiając ją jako noworoczny prezent dla mieszkańców Lubljany. Trójgłowa figura to nawiązanie do słoweńskiego symbolu narodowego i nazwy najwyższej góry w Słowenii. Triglav, uważany za jedną z ikonicznych prac słoweńskiej awangardy, był działaniem w ironiczny sposób odnoszącym się do metod kultywowania dumy narodowej. W 1971 roku, rezygnując z uczestnictwa w świecie sztuki na rzecz życia w harmonii z naturą, członkowie grupy założyli wspólnotę i osiedlili się we wsi Šempas, w dolinie Vipava w Słowenii.
Założycielami grupy byli Marko Pogačnik, Iztor Geister, następnie dołączyli m.in. Marjan Ciglič , Milenko Matanovic, Andraž Šalamun, Tomaž Šalamun, David Nez, Matjaž Hanžek, Naško Križnar, Vojin Kovač Chubby, Aleš Kermavner, Franci Zagoričnik.
Józef Robakowski
Dokumentacja z festiwalu w Jarocinie w 1986 roku i zapisy filmowe akcji ulicznych Pomarańczowej Alternatywy
22 – 25 listopada, godz. 19.
Wprowadzenie: Józef Robakowski, 22 listopada, godz. 19
Józef Robakowski, prekursor filmowej neoawangardy w Polsce, współtwórca Warsztatu Formy Filmowej (1970–1977), formacji kluczowej dla sztuki nowych mediów. Jego praktyka filmowa sięga początku lat 60. i realizowanych wówczas filmów eksperymentalnych. Powstałe w latach 70. nowatorskie analizy struktur przekazu filmowego zaliczane są do klasyki kina strukturalnego. W latach 80. m.in. przy użyciu techniki wideo realizował koncepcję „kina własnego” – autorskich, często autobiograficznych zapisów i rejestracji działań performatywnych. Równocześnie rozwijał wątek krytyczny dotyczący polityki mediów i mechanizmów manipulowania widzem w zideologizowanych środkach masowego przekazu. Ważną częścią jego praktyki są dokumentacje wideo i filmowe dotyczące sztuki współczesnej i jej awangardowych tradycji. Jest autorem obszernego zbioru dokumentacji obejmującego filmowe zapisy różnych akcji i performansów innych artystów. Był również rzecznikiem alternatywnej sceny muzycznej, rejestrował koncerty, realizował klipy i sesje fotograficzne z zespołem Moskwa, jedną z najbardziej buntowniczych kapel alternatywnej sceny muzycznej lat 80. W ramach Rejestracji zostanie pokazana jego dokumentacja z Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie w 1986 roku. Robakowski był też aktywnym uczestnikiem podziemnego życia artystycznego w stanie wojennym, a pod koniec lat 80. dokumentował akcje uliczne Pomarańczowej Alternatywy, artystyczno-społecznego ruchu wyśmiewającego ówczesny reżim działaniami sprowadzającymi do absurdu społeczno-polityczną rzeczywistość schyłkowego PRL-u. Prezentowane zapisy pięciu happeningowych akcji Pomarańczowej Alternatywy były realizowane w Łodzi w latach 1988–1991.
Akcjoniści wiedeńscy i VALIE EXPORT
29 listopada – 2 grudnia, godz. 19
Wprowadzenie: Stanisław Ruksza (Trafostacja Sztuki w Szczecinie), 29 listopada, godz. 19
Akcjoniści wiedeńscy to jedna z najbardziej radykalnych formacji artystycznych działających w latach 60. Ich akcje sytuowano pomiędzy sztukami plastycznymi, teatrem, parareligijnymi rytuałami i demonstracjami politycznymi. Jako Rzecznicy sztuki bezpośredniej używali ciała jaka zasadniczego medium i obiektu eksperymentów artystycznych. Bulwersowali obscenicznym zachowaniem i drastycznymi środkami, jak samookaleczanie, zabijanie zwierząt, masturbacja, defekacja. Ich prowokacyjne działania wymierzone były w katolickie i mieszczańskie tradycje powojennego Wiednia. Przekraczanie granic, wyzwalanie ze społecznych i seksualnych konwenansów w praktyce akcjonistów wiedeńskich miało oparcie w teoriach Freuda dotyczących nieświadomości i tłumionych popędów.
Herman Nitsch rozwijał ideę Teatru Orgii Misteriów (Orgien Mysterien Theater) – spektakli łączących ekstatyczno-orgiastyczny charakter z elementami rytuałów ofiarnych i obrzędów liturgicznych, odnoszących się do tematów seksualności, przemocy, śmierci. Otto Muehl i Günter Brus posługiwali się własnym ciałem jako materią przekazu i transgresywnych działań. Akcjoniści naruszali wszelkie tabu, społeczne, obyczajowe, religijne. Ich działania wzbudzały wiele kontrowersji, były przerywane interwencjami policji, a oni sami stawali przed sądem. W ramach Rejestracji prezentowany jest m.in. Spacer po Wiedniu (1965) Güntera Brusa zakończony aresztowaniem artysty za wywołanie skandalu publicznego.
Valie Export (Waltraud Lehner), austriacka artystka uważana za jedną z czołowych przedstawicielek sztuki feministycznej. Autorka manifestu Sztuki kobiet (Woman’s Art, 1972) postulująca przejmowanie przez kobiety środków produkcji artystycznej, w radykalny sposób podejmuje tematy związane z ciałem i płcią. Działająca od połowy lat 60. artystka w 1967 roku przyjęła pseudonim wzięty z nazwy popularnych wówczas w Austrii papierosów (Smart Export). Ze względu na wywrotowy charakter działań, posługiwanie się własnym ciałem i autoagresją łączona jest z akcjonizmem wiedeńskim. Zasadnicza problematyka jej sztuki dotyczy wpływu mediów na kształtowanie wizerunku i roli kobiety w świecie; artystka poddaje subwersywnym operacjom schemat stereotypowych relacji pomiędzy kobietą i mężczyzną. Wiele jej działań miało miejsce w przestrzeni publicznej, w ramach Rejestracji prezentowany jest m.in. zapis z realizacji znanej akcji Dotyk i smak kina (Tapp- und Tastkino) z 1968 roku. Artystka chodziła po ulicach z przymocowaną do tułowia i zasłaniającą nagie piersi skrzynką z otworami na dłonie, zachęcając przechodniów do włożenia rąk i bezpośredniego kontaktu z jej ciałem.
