PROCEDERY SZTUKI LAT 70.

Włodzimierz Borowski, Wojciech Bruszewski, Andrzej Dłużniewski, Jarosław Kozłowski, KwieKulik, Natalia LL, Andrzej Matuszewski, Andrzej Partum, Ewa Partum, Józef Robakowski, Jerzy Rosołowicz, Jan Świdziński, Warsztat Formy Filmowej, Krzysztof Wodiczko.

23.06 – 17.09.2016

Procedery sztuki lat 70. to wystawa pokazująca pierwsze działania performatywne w polskiej sztuce lat 70. i końca lat 60. Wystawa składająca się głównie z dokumentacji fotograficznej i filmowej oraz archiwalnych opisów i komentarzy oferuje wgląd w praktyki radykalnych artystów sytuujących się wówczas poza oficjalnym obiegiem sztuki, a obecnie zaliczanych do klasyków neoawangardy. Zebrana dokumentacja prezentuje działania, których performatywność pozwalała artystom wychodzić poza kanoniczne narracje modernizmu i otwierać sztukę na kontekst społeczny i polityczny.

Tytuł wystawy nawiązuje do akcji Andrzeja Dłużniewskiego z 1979, który przez cztery dni na oczach publiczności realizował scenariusz tworzenia dzieła, ironizując na temat utrwalonego modernistyczną tradycją przywiązania do idei dzieła jako podstawowego kryterium sztuki. W dziesięć lat wcześniejszym Postępowaniu, rozbudowanym happeningu Andrzeja Matuszewskiego, autor pozostawał niewidoczny dla publiczności, która stawała się uczestnikiem sterowanych przez niego zdarzeń.

Przedstawiona na wystawie dokumentacja pokazuje różne sposoby postępowania, ironicznego i krytycznego rozgrywania w działaniu kolejnych pewników modernistycznego uniwersum: demiurgicznego twórcy w VIII Pokazie synkretycznym (1968) Włodzimierza Borowskiego, niepowtarzalności gestu w ponawianych od 1978 działaniach rysunkowych Jarosława Kozłowskiego, obecności dzieła w 22 obrazach figuralnych (1979) Andrzeja Dłużniewskiego, celowości wielkich utopii w Kineutronikonie (1975) Jerzego Rosołowicza.

W działaniach, akcjach, zdarzeniach przypomnianych na wystawie, znaczenia nabierała procesualność i wchodzenie w interakcje, jak w zespołowej realizacji Akcja w przestrzeni (1972) Włodzimierza Borowskiego, Jana Świdzińskiego i Krzysztofa Wodiczko.

Kategoria performatywności manifestowała się w perswazyjności języka Andrzeja Partuma w jego wystąpieniu O interpretacji (1973). Performatywne aspekty działań rejestrowanych kamerą pokazują filmy Józefa Robakowskiego Idę… (1973) i Wojciecha Bruszewskiego YYAA (1973). Performatywność była domeną transmitowanych na żywo rejestracji w zrealizowanej przez Warsztat Formy Filmowej Transmisji telewizyjnej (1973). Partycypacyjny charakter miał zaaranżowany przez Robakowskiego Zapis(1972), którego uczestnicy stawali się pierwszoplanowymi aktorami.

Zebrana na wystawie dokumentacja ukazuje krytyczny potencjał performatywnych praktyk w przekraczaniu granic wizualnej percepcji, aktywizowaniu publiczności, wyprowadzaniu sztuki poza instytucjonalne ramy i sytuowaniu jej w przestrzeni społecznej.

Performatywność wpisana w projekty urządzeń i sposoby ich użytkowania wInstrumencie Osobistym (1972) i Pojeździe (1973) Krzysztofa Wodiczko wyprowadzała jego sztukę na ulicę. Postrzegane z perspektywy performatywnej pierwsze działania w przestrzeni publicznej ujawniają swój subwersywny potencjał, jak rysowanie kredą na chodniku w Ekspedycji(1969) Jarosława Kozłowskiego, czy ironiczne obwieszczenie Milczenia awangardowego (1974) Andrzeja Partuma. Instalowane w przestrzeni miejskiej prowokacyjne hasła Strefy wyobraźni (1970) Kozłowskiego iLegalności przestrzeni (1971) Ewy Partum były dla wyobraźni społecznej rodzajem performatywnych impulsów. Mity tej wyobraźni performowali w swojej praktyce KwieKulik, odgrywający przed kamerą wyidealizowane sceny w ramach zainicjowanego w 1972 cyklu Ameryka.

W performatywnych aktach odgrywania płci dawały o sobie znać emancypacyjne wątki pierwszych manifestacji feministycznych; w seksualności Słowa (1971) Natalii LL i polemizującej z patriarchalną sceną sztuki Zmianie (1974) Ewy Partum.

Spojrzenie na “procedery” tej sztuki z punktu widzenia tzw. zwrotu performatywnego wydobywa bardziej złożony obraz praktyk artystycznych lat 70. i końca lat 60., postrzeganych poza dominującą w myśleniu o sztuce tego czasu kliszą konceptualizmu. Performatywny punkt widzenia z przesunięciem akcentów na działanie, podmiotowość, sprawczość pozwala też rozważać funkcjonowanie tej sztuki w szerszej perspektywie jej obecności w przestrzeni społecznej i politycznej.